تأثیر تصویر ذهنی دانشجویان زبان دوم از خودشان بر خودتنظیمی آنها: یک مطالعه ترکیبی

نوع مقاله : Original Article

نویسندگان

1 استاد زبان انگلیسی (TEFL) در دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری آموزش زبان انگلیسی (TEFL) از دانشگاه شیراز

10.22034/jsllt.2025.23399.1086

چکیده

دورنیه معتقد است نیروی محرک اصلی در یادگیری زبان، تصویر ذهنی زبان‌آموز از «خودِ آینده» است که در آن به‌طور مؤثر از زبان استفاده می‌کند. افزون بر این، خودتنظیمی نیز فرآیندی تأثیرگذار بر یادگیری زبان دوم به‌شمار می‌رود. این پژوهش ترکیبی با هدف بررسی تأثیر تصویر ذهنی زبان دوم بر خودتنظیمی زبان‌آموزان ایرانی زبان انگلیسی انجام شد. برای این منظور، داده‌ها با استفاده از دو ابزار پرسش‌نامه‌های لیکرت (۱۲۰ نفر) و مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته (۸ نفر) گردآوری شد. شرکت‌کنندگان ۲۱ تا ۲۵ ساله بر اساس آزمون تعیین سطح آکسفورد در دو سطح زبانی (متوسط و بالاتر از متوسط) تقسیم شدند. برای تحلیل داده‌های کمّی از تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد، در حالی که داده‌های کیفی مصاحبه‌ها به روش موضوعی تحلیل شدند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که «خودِ آرمانی زبان دوم» پیش‌شرط ورود به مراحل خودتنظیمی است؛ بیشترین تأثیر آن بر مرحله عملکرد مشاهده شد و پس از آن بر مراحل پیش‌اندیشی و بازاندیشی اثر گذاشت. در مقابل، «خودِ الزامی زبان دوم» تأثیر معناداری بر مراحل خودتنظیمی نداشت. در راستای این یافته‌ها، تحلیل کیفی نشان داد که تصویر ذهنی مطلوب زبان‌آموزان آنان را برای فعالیت در هر سه مرحله خودتنظیمی برمی‌انگیزد. آنان اهدافی برای مدیریت زمان مطالعه خود تعیین کرده، به محیط یادگیری زبان انگلیسی ارزش می‌دادند و در استفاده از راهبردهای تکلیف و یاری‌جویی بسیار فعال بودند. بر این اساس، پیامد آموزشی این پژوهش آن است که تقویت چشم‌انداز زبان‌آموزان نسبت به «خودِ آرمانی زبان دوم» می‌تواند رفتارهای خودتنظیمی بیشتری را درآنها برانگیزد و فرایند یادگیری زبان دوم را تسهیل دهد.

کلیدواژه‌ها